Selfie: Ναρκισσισμός ή προσωπική έκφραση;

Selfie(Self Portrait): αυτό-φωτογραφία. Πιο συγκεκριμένα: φωτογραφία που βγάζει κανείς μόνος του στον εαυτό του χρησιμοποιώντας την κάμερα ενός smartphone ή μιας webcam και την αναρτά στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.
Η πρώτη “selfie” φωτογραφία εντοπίζεται το 1839 όταν ο φωτογράφος Robert Cornelius κατάφερε να τραβήξει μία φωτογραφία του εαυτού του παραμένοντας ακίνητος από 3 έως 15 λεπτά στην αυλή του σπιτιού του. Η πρώτη έφηβη που αναγνωρίζεται σε πόζα “selfie” είναι η Μεγάλη Δούκισσα Αναστασία της Ρωσίας η οποία αυτό-φωτογραφήθηκε, με τη βοήθεια ενός καθρέφτη, το 1914 ενώ ήταν μόλις 13 χρόνων.

Πολύ πριν την εμφάνιση του Facebook ή του Instagram, το 2002, η λέξη “selfie” κάνει την εμφάνισή της σε ένα forum της Αυστραλίας και τρία χρόνια αργότερα παρουσιάζεται στο Flickr ως λεζάντα στα αυτό-πορτραίτα. Τα τελευταία χρόνια η λέξη έχει πάρει τεράστια έκταση ενώ μόνο στο Instagram από την αναζήτηση της λέξης #selfie προκύπτουν 65 εκατομμύρια αποτελέσματα, από τη λέξη #selfies 6 εκατομμύρια και 5.5 εκατομμύρια από την αναζήτηση #selfiesunday, ποσοστό που μέρα με τη μέρα αλλάζει με τρελούς ρυθμούς.

Το 2013 η χρήση της συγκεκριμένης λέξης αυξήθηκε κατά 17.000% γεγονός που παρακίνησε την κριτική επιτροπή των Λεξικών της Οξφόρδης να την ανακηρύξει τη “λέξη της χρονιάς”.

Τον τελευταίο μήνα η νέα μανία του διαδικτύου είναι το Selfie Olympics που με το σλόγκαν: ”How strong is your selfie game?” ωθεί τους χρήστες να αυτό-φωτογραφίζονται σε τρελές και ριψοκίνδυνες πόζες και να τις αναρτούν σε twitter και facebook διεκδικώντας τα περισσότερα δυνατά Likes.

Τι ωθεί όμως τελικά τους ανθρώπους να αυτό-φωτογραφίζονται και να αναρτούν προσωπικές τους στιγμές στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης;

Η ψυχολόγος Ερμιόνη Κανιώρη μας εξηγεί ότι στην περίπτωση των “selfies”, ισχύει , παραφράζοντας τη γνωστή ρήση του Ρενέ Ντεκάρτ, το “κοινοποιώ άρα υπάρχω”. Ο λόγος που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κοινοποιήσει μία φωτογραφία μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι άλλος από το να αποδείξουμε πως περάσαμε και εμείς από αυτό το μέρος, κάναμε και εμείς παρέα με αυτούς τους ανθρώπους, είχαμε και εμείς ανάλογες εμπειρίες όπως και οι γύρω μας. Έχουμε ανάγκη να μοιάζουμε με τους άλλους και επίσης να δείχνουμε ότι έχουμε μία γεμάτη ζωή …πιθανά για να προκαλέσουμε και λίγο τον φθόνο κάποιων”.

Γιατί κυρίως οι νεαρές ηλικίες αρέσκονται στην αυτό-προβολή;

“Όπως όλοι οι νέοι έτσι και οι σημερινοί έφηβοι αναζητούν την προσοχή και την αποδοχή από τους συνομήλικους τους. Απώτερος στόχος ενός νέου που “ανεβάζει” την φωτογραφία του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι άλλος από τα θετικά σχόλια από τους οικείους του, διερευνώντας παράλληλα και κατά πόσο η ξεχωριστή του προσωπικότητα ταιριάζει με τον υπόλοιπο κόσμο. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει σε αυτή την κατάσταση είναι όταν τα σχόλια των συνομηλίκων του δεν είναι θετικά –όπως περίμενε- και τότε συνήθως γίνεται αποδέκτης του κυβερνο-εκφοβισμού (cyber-bullying) με αποτέλεσμα να μειώνεται δραματικά η αυτοπεποίθηση του”.

Μία σύντομη περιήγηση στο διαδίκτυο αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι από τη μαγεία των “selfies” έχουν γοητευτεί και προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και του πολιτικού χώρου “για τις οποίες από τη μία αποτελεί έναν καινούργιο τρόπο προβολής και διαφήμισης και από την άλλη χώρος διοχέτευσης της ματαιοδοξίας τους και του εγώ τους.”


Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη “selfie” φωτογράφιση της πρωθυπουργού της Δανίας με τον Ντέιβιντ Κάμερον και τον Μπαράκ Ομπάμα κατά τη διάρκεια της επίσημης επιμνημόσυνης τελετής για τον Νέλσον Μαντέλα, κίνηση που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και σχολίων. Λίγο καιρό πριν ο ποντίφικας παραβαίνοντας το πρωτόκολλο της Αγίας Έδρας φωτογραφήθηκε με νεαρούς σε μία πόζα “selfie”.

Τις τελευταίες ημέρες οι “selfie” φωτογραφίες έχουν συνδεθεί με το θάνατο ενός 16χρονου στη Βηρυτό ο οποίος πυροδότησε, στο διαδίκτυο, μία καμπάνια κατά των επιθέσεων αυτοκτονίας. Στην καμπάνια αυτή εμφανίζονται αυτό-φωτογραφίες νεαρών κυρίως ατόμων οι οποίοι κρατούν στα χέρια τους χαρτιά με φράσεις όπως: «Θέλω να αγαπώ τη χώρα μου, χωρίς να τη μισώ», «Δε θέλω να περπατάω στο δρόμο με το φόβο ότι θα ανατιναχθεί κάποιο αυτοκίνητο», «Θέλω να πάψω να ανησυχώ για τους γονείς μου που ζουν εκεί», «Δε θέλω να μαντέψω σε ποια γειτονιά θα σκοτωθούν οι αγαπημένοι μου».

Καλώς ή κακώς, υποδεχόμαστε λοιπόν τις “selfie” φωτογραφίες και αφήνουμε τον χρόνο να δείξει αν θα υπάρξουν παράπλευρες απώλειες. Προβληματισμό πάντως προκαλεί η επιλογή της λέξης “privacy=ιδιωτικότητα” ως “Λέξη της Χρονιάς” από το έγκριτο λεξικό “Dictionary”.


Πρόκειται για μία έμμεση απάντηση στην επιτροπή των Λεξικών της Οξφόρδης ή για προοικονομία ενός μέλλοντος που θα “κουραστεί” σύντομα από την υπέρ-έκθεση και θα στραφεί ξανά στην διαφύλαξη της ιδιωτικής ζωής που φαίνεται να απειλείται;